Prawo karne
Zmiany w Kodeksie Karnym oraz w Kodeksie Postępowania Karnego
Wejście w życie: 15 sierpnia 2023 r.
Nowa postać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz nowy typ przestępstwa.
Do katalogu czynów stanowiących według ustawy karnej przejaw spowodowania tzw. „ciężkiego uszczerbku na zdrowiu” ustawodawca postanowił dodać nową postać czynu tj. „wycięcia, infibulacji lub innego trwałego i istotnego okaleczenia żeńskiego narządu płciowego”.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 156 § 1. k.k.:
Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
3) wycięcia, infibulacji lub innego trwałego i istotnego okaleczenia żeńskiego narządu płciowego,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Dodatkowo karze podlegać będzie ten, kto w sposób nieuprawniony wpływa na osobę by dokonała w jej organizmie przejawu ciężkiego uszczerbku na zdrowie w postaci wycięcia, infibulacji lub innego trwałego i istotnego okaleczenia żeńskiego narządu płciowego.
W tym celu, po art. 156 k.k. ustawodawca dodał art. 156 a. k.k. o treści
§ 1. Kto nakłania inną osobę do spowodowania u nej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mowa w art. 156 § 1 pkt 3, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto przemocą lub groźbą bezprawną zmusza inną osobę do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mowa w art. 156 § 1 pkt 3, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Przestępstwo doprowadzenia innej osoby do zawarcia małżeństwa lub innego związku.
Wprowadzenie przestępstwa tzw. „przymusowego małżeństwa” stanowi wyraz implementacji postanowień art. 37 Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 961 z późn. zm.)
Art. 191b. § 1.Kto przemocą, groźbą bezprawną lub przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia doprowadza inną osobę do zawarcia małżeństwa lub związku, który odpowiada małżeństwu w kręgu wyznaniowym lub kulturowym sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
§ 2.Tej samej karze podlega kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w § 1, używając podstępu lub nadużywając stosunku zależności lub wykorzystując krytyczne położenie, nakłania inną osobę do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Oba czyny są ze sobą ściśle powiązane i dotyczą prawa do swobodnego wyboru małżonka.
Przedmiotem ochrony na gruncie nowowprowadzonego przepisu art. 191b § 1 k.k. jest wolność rozumiana jako swoboda podjęcia decyzji w zakresie zawarcia związku małżeńskiego lub innego związku, który odpowiada małżeństwu w kręgu wyznaniowym lub kulturowym osoby zmuszającej.
Z kolei przepis art. 191b § 2 k.k. chronić ma przede wszystkim wolność człowieka w zakresie podejmowania decyzji, gdzie chce przebywać i koncentrować swoje życie.
Nowe zasady pouczeń małoletnich w postępowaniu karnym.
Artykuł 16 k.p.k. stanowi o zasadzie tzw. lojalności procesowej przejawiającej się w bezwzględnej konieczności informowania uczestników postępowania o przysługujących im prawach i obowiązkach.
Co istotne, zasada lojalności procesowej rozciąga się na wszystkie etapy postępowania karnego, a zatem dotyczy zarówno organów postępowania przygotowawczego, jak i sądu.
Do tej pory jednak, ustawodawca nie rozróżniał sposobu przekazywania pouczeń i nie dostosowywał ich do indywidualnych cech uczestnika postępowania. Obecnie, poprzez dodanie § 3 ochronie poddano przede wszystkim jasność i indywidualny dobór komunikatu do potrzeb i możliwości osób nieletnich oraz nieporadnych.
Zgodnie z brzmieniem art. 16 § 3 k.p.k.: Jeżeli uczestnikiem postępowania jest osoba, która nie ukończyła 18 lat, lub osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, sposób pouczenia powinien być dostosowany do jej wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego.
Zmiany zasad przeprowadzania przesłuchania.
Dostrzegając potrzebę dostosowania zagadnień związanych ze sposobem prowadzenia czynności przesłuchania, ustawodawca postanowił dodać uregulowania, które zniwelować, bądź przynajmniej ograniczyć, mają uszczerbek na zdrowiu psychicznym osoby przesłuchiwanej.
W tym celu sformułowano wytyczne przesłuchiwania osób niepełnoletnich, a nadto wprowadzono zakaz zadawania pytań dotyczących życia seksualnego świadka (z wyłączeniem przypadków, gdy ww. okoliczność jest istotna dla wyniku sprawy) oraz umożliwiono organom przesłuchującym uchylanie pytań sugerujących odpowiedź, nieistotnych, w tym dotykających sfery seksualnej.
Art. 171.
§ 1. Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi.
§ 2. Prawo zadawania pytań mają, oprócz organu przesłuchującego, strony, obrońcy, pełnomocnicy oraz biegli. Pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący zarządzi inaczej.
§ 3. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 18 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego, faktycznego opiekuna lub osoby pełnoletniej wskazanej przez osobę przesłuchiwaną, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie lub sprzeciwia się temu osoba przesłuchiwana.
§ 4. Nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.
§ 4a. Pytania zadawane świadkowi nie mogą dotyczyć jego życia seksualnego, chyba że jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy.
§ 5. Niedopuszczalne jest:
1)wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej;
2)stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.
§ 6. Organ przesłuchujący uchyla pytania określone w § 4 lub 4a, jak również pytania nieistotne.
§ 7. Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu.