Czy rolnik może upaść?

Prowadzenie działalności w zakresie produkcji rolniczej w czasach wysoce zmiennych warunków atmosferycznych, jak i niskich cen sprzedaży płodów rolnych bywa bardzo trudne. Czynniki te, jak i szereg innych, mogą wpłynąć na powstanie stanu niewypłacalności rolnika, przez którego rozumie się podmiot prowadzący gospodarstwo rolne. Pojęcie gospodarstwa rolnego zostało zdefiniowane w art. 55 (3) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: k.c.) k.c., przez które należy rozumieć grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Podstawa prawna ogłoszenia upadłości

W myśl art. 10 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.), upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Z kolei przez niewypłacalność należy rozumieć stan, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Wyłączenie rolników prowadzących wyłącznie działalność rolniczą

Ustawodawca jednakże wyłącza możliwość ogłoszenia upadłości osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej (art. 6 pkt. 5 p.u.). Oznacza to, że rolnik prowadzący wyłącznie działalność rolniczą nie będzie mógł ogłosić upadłości w świetle obowiązującej ustawy upadłościowej wedle procedury przewidzianej dla przedsiębiorców. Zasadniczo bowiem, zakres przedmiotowy ustawy wskazuje, że ma ona zastosowanie do przedsiębiorców.

Zgodnie z ustawą, przez przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny należy rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną, o której mowa w art. 33 (1)  § 1 k.c., prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Z kolei przez działalność rolniczą, w świetle art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy rozumieć działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:

1) miesiąc – w przypadku roślin,

2) 16 dni – w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,

3) 6 tygodni – w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,

4) 2 miesiące – w przypadku pozostałych zwierząt

– licząc od dnia nabycia.

Upadłość konsumencka a działalność gospodarcza rolnika

Jeżeli natomiast rolnik, oprócz prowadzonej działalności rolniczej, prowadzi działalność gospodarczą, czy to związaną z produkcją rolną, czy też nie, może wnioskować o ogłoszenie upadłości na postawie ustawy prawo upadłościowe jako przedsiębiorca. Zgodnie z definicją legalną, działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły (art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców).

Co zarazem istotne, artykuł 491(1) p.u. stanowi, że przepisy o postępowaniu wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej stosuje się wobec osób fizycznych, których upadłości nie można ogłosić zgodnie z przepisami działu II tytułu I części pierwszej (tzw. upadłość konsumencka). W zestawieniu z powyższym wnioskiem: rolnik prowadzący wyłącznie działalność rolniczą posiada zdolność upadłościową jako konsument.

Analiza przypadku przed wyborem procedury upadłościowej

Wobec powyższego wskazać należy, iż wybór ścieżki proceduralnej dla przeprowadzenia postępowania upadłościowego wymaga każdorazowej analizy stanu faktycznego –  przede wszystkim w zakresie dokonania oceny zakresu czy prowadzona przez rolnika działalność może zostać sklasyfikowana jako działalność gospodarcza. Wszak w obecnych czasach pod definicją ,,rolnika’’ kryją się nie tylko osoby prowadzące małe gospodarstwa rolne, ale również i duże podmioty, z uwagi na podejmowanie przez nich aktywności mającej wymiar pełnoskalowej działalności gospodarczej.

Truizmem będzie stwierdzenie, iż ogłoszenie upadłości wywołuje szereg doniosłych konsekwencji dla osoby dłużnika. Jedną z nich – i chyba najbardziej doniosłą w skutkach,  jest fakt, że z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego, m.in. w wyniku jej likwidacji poprzez sprzedaż jej elementów.

Ogłoszenie upadłości jest tym samym bardzo daleko idącym posunięciem, które prowadzić może zarazem do pełnego oddłużenia rolnika. Próbą ratowania sytuacji majątkowej rolnika przed upadłością może być natomiast restrukturyzacja, o ile ten będzie posiadać tzw. zdolność restrukturyzacyjną.