Notice: Trying to get property 'taxonomy' of non-object in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/helpers/current-page-helper.php on line 474

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/presentations/indexable-term-archive-presentation.php on line 152

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/presentations/indexable-term-archive-presentation.php on line 211

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/builders/indexable-hierarchy-builder.php on line 326

Notice: Undefined property: WP_Error::$parent in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/builders/indexable-hierarchy-builder.php on line 328

Wszczęcie najszybszego z postępowań restrukturyzacyjnych, a kwestia płatności na rzecz wierzycieli

Jedną z istotniejszych przyczyn dla których przedsiębiorcy niewypłacalni lub zagrożeni tym zjawiskiem decydują się na otwarcie któregoś z postępowań restrukturyzacyjnych jest to, że zasadniczo z dniem ich otwarcia dochodzi do zawieszenia obowiązku spełniania na rzecz wierzycieli świadczeń wynikających z wierzytelności, które to wierzytelności powstały do dnia otwarcia postępowania układowego. W sposób naturalny pozwala to na pewien ,,finansowy oddech’’ dłużnika pogrążonego w widmie potencjalnej, niedalekiej konieczności wnioskowania o upadłość.

Jednak kwestia ta inaczej wygląda w odniesieniu do najbardziej odformalizowanego (z założenia) postępowania restrukturyzacyjnego, jakim jest postępowanie o zatwierdzenie układu. Zatem, czy dłużnik, poza zdecydowanie szybszą, niż w odniesieniu do innych postępowań restrukturyzacyjnych,  możliwością zawarcia układu, uzyskuje ochronę przed działaniami wierzycieli zdecydowanymi na egzekwowanie swoich należności?

 

Zawieszenie spełniania świadczeń objętych układem – a właściwie jego brak

Ustawodawca przewiduje możliwość otwarcia jednego z czterech postępowań restrukturyzacyjnych:

  • Postępowania o zatwierdzenie układu,
  • Przyspieszonego postępowania układowego,
  • Postępowania układowego,
  • Postępowania sanacyjnego.

Zasadą dla postępowań : przyspieszonego układowego, układowego oraz sanacyjnego jest ustawowy zakaz spełniania przez dłużnika świadczeń objętych układem t.j. co do zasady takich, które powstały przed dniem otwarcia postępowania. Powoduje to, że wierzyciel w zasadzie nie może oczekiwać od swojego dłużnika, że ten spełni świadczenie, które objęte jest układem.

Co istotne, stosowny przepis w zakresie zawieszenia płatności na rzecz wierzycieli nie znalazł się w regulacjach dotyczących postępowania o zatwierdzenie układu. Trudno odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak się stało, niemniej jednak można to tłumaczyć, tym, iż ustawodawca uznał, że skoro postępowanie o zatwierdzenie układu z założenia ma trwać maksymalnie kilka miesięcy, dłużnik nie musi uzyskiwać moratorium na spłatę zobowiązań objętych układem. Czy to słuszny zabieg legislacyjny? Jest to kwestia co najmniej dyskusyjna, jednak praktyka zdaje się udzielać negatywnej odpowiedzi na to pytanie.

Zakazu spełniania świadczeń objętych układem brak – co z egzekucją komorniczą ?

Zdecydowanie pozytywnym aspektem z punktu widzenia dłużnika, jest okoliczność, iż w toku postępowania o zatwierdzenie układu, po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego, możliwe jest dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Jego skutkiem jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego skierowanego do majątku dłużnika, a także praktycznie całkowity zakaz kierowania egzekucji do majątku dłużnika, który trwa przez 4 miesiące od dnia dokonania obwieszczenia. Przedmiotowy zakaz niewątpliwie stanowi istotną gwarancję dla dłużnika.

Granice działania dłużnika względem wierzycieli

Jak wskazano wyżej, brak jest zarazem przepisu, który zakazywałby dłużnikowi spełniać, a wierzycielowi żądać spełnienia świadczenia z wierzytelności objętej układem. Czy tym samym dłużnik ma możliwość dowolnego i niczym nieskrępowanego regulowania zobowiązań na rzecz swoich wierzycieli? Wydaje się, że nie. Po pierwsze, takie działanie dłużnika może spotkać się z zarzutem, że stanowi ono niczym nieuzasadnione faworyzowanie niektórych spośród wierzycieli. Po drugie, działanie takie może w określonych przypadkach zostać poczytane za wypełniające znamiona przestępstwa wybiórczego zaspokajana swoich wierzycieli w toku grożącej dłużnikowi upadłości, co jest penalizowane przez art. 302 § 1 kodeksu karnego.

Jak zatem powinien zachować się dłużnik? Odpowiedź na to pytanie jest uzależniona od wielu czynników. Niewątpliwie jednak powinien wystrzegać się sytuacji, w której będzie wybiórczo zaspokajać wierzycieli (przy czym w sposób oczywisty zdolność do zaspokajana wierzycieli dłużnika będzie ograniczona, skoro zdecydował się na skorzystanie z jednego z postępowań restrukturyzacyjnych).  Należy wziąć pod uwagę, że w przypadku zaistnienia opóźnienia w płatności wierzytelności przez dłużnika, wierzyciel będzie uprawniony do naliczania stosownych odsetek z tytułu opóźnienia, a także (w znakomitej większości przypadków) do korzystania z uprawnień związanych z zaistnieniem zwłoki po stronie dłużnika, czyli np. do skorzystania z prawa do rozwiązania zawartej z nim umowy.

Co ważne, dłużnik powinien dopełnić wszystkich starań, aby wskutek współpracy z wybranym przez siebie doradcą restrukturyzacyjnym jak najszybciej doprowadzić do głosowania przez wierzycieli nad układem, a także zrobić co w jego mocy, aby propozycje te były dla wierzycieli akceptowalne, co w konsekwencji może pozwolić na uznanie, że postępowanie o zatwierdzenie układu spełniło pokładane w nim nadzieje.

Mankamenty regulacji prawnych

Pomimo braku ustawowego zakazu spełniania świadczeń objętych układem w toku postępowania o zatwierdzenie układu, dłużnik, co do zasady, winien powstrzymać się ze spełnianiem świadczeń z wierzytelności nim objętych, przy jednoczesnej świadomości jakie może nieść to za sobą konsekwencje (m.in. popadnięcie w zwłokę względem wierzyciela; możliwość naliczania przez wierzyciela odsetek). To zagadnienie wymaga jednak każdorazowo głębszej analizy.

Jednocześnie nie bez znaczenia pozostaje możliwość uzyskania przez dłużnika w toku postępowania skutecznej ochrony przed egzekucjami ze strony wierzycieli. Uznać należy również, że omawiana kwestia wymaga interwencji ze strony ustawodawcy, aby poprawić niewątpliwie niedoskonałą regulację w tym zakresie.

Pomimo wytkniętych powyżej mankamentów, postępowanie o zatwierdzenie układu nadal pozostaje istotnym, pożądanym i zasadniczo najszybszym narzędziem dla dłużników oczekujących sprawnej restrukturyzacji swoich zobowiązań.

Najkrótsze z postępowań restrukturyzacyjnych. Dłużnik czy komornik – kto będzie pierwszy?

Cieszące się niezwykłą popularnością uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne tzw. covidówka, które dla wielu przedsiębiorców było szansą na przetrwanie kryzysu wywołanego pandemią COVID – 19, dla wielu stało się niestety narzędziem do nadużyć i celowego ,,wodzenia za nos’’ swoich wierzycieli.

Wprawdzie obecny stan prawny nie przewiduje możliwości otwierania nowych uproszczonych postępowań restrukturyzacyjnych – było to możliwe wyłącznie do 30 listopada 2021 r. Jednakże część rozwiązań obowiązujących w ramach tego postępowania na stałe została wprowadzona do struktur znowelizowanego postępowania o zatwierdzenie układu, które to jest z założenia najszybszym postępowaniem restrukturyzacyjnym obecnie możliwym do przeprowadzenia. Jednym z recypowanych na grunt znowelizowanego postępowania jest uniemożliwienie prowadzenia przez wierzycieli egzekucji w toku trwania postępowania. Szczegóły poniżej.

 

Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego – co daje ?

Od dnia 1 grudnia 2021 r. w ramach postępowania o zatwierdzenie układu możliwym jest dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Warunkiem dokonania obwieszczenia jest uprzednie sporządzenie przez nadzorcę układu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego, co oznacza, że rzeczone obwieszczenie raczej nie będzie dokonywane na samym początku postępowania.

Dlaczego jednak dłużnikowi powinno zależeć na tym, aby nadzorca układu dokonał takiego obwieszczenia ? Nie chodzi przecież o ,,chwalenie się’’ toczącym się wobec dłużnika postępowaniem…

Odpowiedź na to pytanie jest niezwykle prosta. Otóż, chodzi o to, by zdążyć przed komornikiem. Precyzując, z dniem dokonania obwieszczenia aż do dnia zakończenia postępowania nie jest możliwym wszczynanie przeciwko dłużnikowi nowych postępowań egzekucyjnych, zaś postępowania egzekucyjne będące w toku ulegają zawieszeniu z mocy prawa. Możliwym jest także uchylenie dokonanych już zajęć egzekucyjnych.

Równie istotną dla dłużnika okolicznością jest to, że od dnia dokonania wskazanego obwieszczenia, do dnia zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu, nie jest możliwe:

  • wypowiedzenie przez wynajmującego lub wydzierżawiającego umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika;
  • wypowiedzenie dłużnikowi umów: kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania; leasingu; ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego; umów poręczeń; umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem dokonania obwieszczenia, a także innych umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika.

Przy czym jednocześnie brak jest zakazu wypowiadania powyżej wskazanych umów, gdy przyczyną do ich wypowiedzenia miałoby być niewykonywanie przez dłużnika, po dniu dokonania obwieszczenia, zobowiązań nieobjętych układem lub inna okoliczność przewidziana w umowie, jeżeli zaistniała po dniu dokonania obwieszczenia.

Entuzjazm podmiotów, które otworzyły lub mają zamiar otworzyć postępowanie o zatwierdzenie układu, wyłącznie celem uniemożliwienia prowadzenia wierzycielom egzekucji, winien ostudzić niewątpliwie fakt, iż dokonanie obwieszczenia nie będzie możliwe dla dłużników m.in. wobec których w ciągu ostatnich 10 lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne (z wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli). Ponadto na wniosek wierzyciela sąd ma możliwość uchylić skutki dokonania obwieszczenia jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli.

Niewątpliwie skutki wywoływane dokonaniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego mogą być niezwykle pomocne, a niekiedy wręcz niezbędne do przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji biznesu dłużnika. Niejednokrotnie mogą jednak służyć wyłącznie celowi jakim jest oddalenie, przynajmniej na jakiś czas, widma egzekucji przeciwko dłużnikowi, który nie rokuje szans utrzymania się na rynku. Pozostaje mieć nadzieję, iż druga ze wspomnianych sytuacji należeć będzie do sporadycznych.

 

Restrukturyzacja kredytu hipotecznego

Inwestycja we własną nieruchomość często bywa najbardziej doniosłą decyzją finansową w życiu. Zobowiązanie zaciągane w ten sposób przez kredytobiorcę towarzyszy mu nierzadko przez długie lata. W tym czasie sytuacja życiowa, a tym samym finansowa kredytobiorcy może ulec radykalnej zmianie, uniemożliwiając terminową realizacją zobowiązań umownych. Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami zobligowała banki do oferowania konsumentom w takich sytuacjach szczególnych, preferencyjnych warunków umożliwiających uniknięcie powstania zadłużenia.

 

Opóźnienie w spłacie kredytu

Jeżeli konsument opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu hipotecznego, bank jest zobowiązany wezwać go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. Przed podjęciem jakichkolwiek dalszych kroków, bank jest zobowiązany do wyznaczenia klientowi dodatkowego terminu na zapłatę. W umowie kredytu można doprecyzować tryb i formę komunikacji między stronami w razie opóźnienia ze spłatą kredytu, w tym formę wezwania do zapłaty.

Wezwanie do zapłaty

Wezwanie nie musi mieć formy pisemnej, w pewnych okolicznościach za wystarczające można uznać wezwanie przedstawione podczas rozmowy telefonicznej z pracownikiem banku.

Kredytodawca informuje konsumenta o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania – wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Po otrzymaniu wspomnianego wniosku bank jest zobowiązany do rozpoczęcia negocjacji z konsumentem w sprawie ustalenia warunków restrukturyzacji jego zobowiązania kredytowego. Co ważne, bank umożliwia restrukturyzację zadłużenia, jeżeli jest to uzasadnione oceną sytuacji majątkowej konsumenta.

Restrukturyzacja zadłużenia

Restrukturyzacja zadłużenia jest dokonywana na warunkach uzgodnionych przez kredytodawcę i konsumenta. Warunki restrukturyzacji, wypracowane w czasie negocjacji banku z klientem, muszą zostać zaakceptowane przez obie strony umowy. Przyjmuje się jednak, że dozwolone jest skorzystanie przez strony z gotowego wzorca umowy, której treść oczywiście może być na dalszym etapie modyfikowana przez strony.

Należy jednak podkreślić, że na kredytodawcy nie ciąży bezwzględny obowiązek zaakceptowania wniosku konsumenta i zawarcia z nim porozumienia restrukturyzacyjnego o treści zaproponowanej przez konsumenta. Niemniej w sytuacji, gdy bank prowadzi negocjacje z klientem w sposób mogący powodować szkodę po stronie konsumenta, możliwym jest wystąpienie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej banku.

Restrukturyzacja zadłużenia jest dokonywana przez bank za pomocą następujących rozwiązań:

  • zaoferowanie konsumentowi możliwości czasowego zawieszenia spłaty kredytu hipotecznego;
  • zmiana wysokości rat kapitałowo-odsetkowych kredytu hipotecznego;
  • wydłużenie okresu kredytowania;
  • inne działania umożliwiające spłatę zobowiązania, takie jak na przykład zaoferowanie dodatkowego zabezpieczenia lub zmiana waluty kredytu.

Uznaje się, iż dopuszczalne jest pobranie od konsumenta przez bank prowizji bądź opłaty za dokonanie restrukturyzacji zadłużenia.

Odrzucenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia

W przypadku odrzucenia wniosku konsumenta o restrukturyzację zadłużenia, bank przekazuje konsumentowi, bez zbędnej zwłoki, w formie pisemnej, szczegółowe wyjaśnienia dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W takiej sytuacji przed podjęciem czynności zmierzających do odzyskania należności, bank umożliwia konsumentowi sprzedaż kredytowanej nieruchomości w okresie nie krótszym niż 6 miesięcy. Sprzedaż ta następuje z inicjatywy klienta, a zatem jest on uprawniony do wyłonienia nabywcy z wolnej ręki, bez przymusu skorzystania z procedury sprzedaży licytacyjnej nieruchomości.

W przypadku gdy kwota uzyskana ze sprzedaży kredytowanej nieruchomości jest mniejsza niż wysokość zadłużenia konsumenta, bank:

  • umożliwia spłatę pozostałego zadłużenia w ratach dostosowanych do sytuacji majątkowej konsumenta;
  • wyraża zgodę na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej kredytowanej nieruchomości, przy czym w odniesieniu do pozostałej części zadłużenia może żądać ustanowienia innego zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy o kredyt hipoteczny.

 

Bank obligatoryjnie musi umożliwić konsumentowi sprzedaż kredytowanej nieruchomości z wolnej ręki. Nie jest to w żaden sposób zależne woli przedstawiciela banku. Sześciomiesięczny termin do sprzedaży nieruchomości rozpoczyna bieg od dnia doręczenia konsumentowi pisemnego oświadczenia kredytodawcy o odrzucenia wniosku konsumenta o restrukturyzację zadłużenia albo o bezskuteczności restrukturyzacji. Co ważne, jeżeli kwota uzyskana przez kredytobiorcę ze sprzedaży nieruchomości jest mniejsza niż wysokość zadłużenia konsumenta, bank nie może uzależnić zgody na wykreślenie hipoteki od zaoferowania przez klienta innego zabezpieczenia spłaty pozostałego zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny.

Dyrektywa drugiej szansy – cz. III

Zapraszamy do lektury ostatniej już części artykułów prezentujących najistotniejsze regulacje zawarte w dyrektywie dotyczącej ram restrukturyzacji uchwalonej w 2019 przez Parlament Europejski oraz Radę UE.

 

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli ostatnia odsłona prezentacji nowych regulacji:

 

Zapewnienie należytej ochrony pozostałych transakcji związanych z restrukturyzacją

Państwa członkowskie zostały zobligowane do zapewnienia, aby w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika, transakcje które są racjonalnie uzasadnione w kontekście negocjowania restrukturyzacji, nie mogły zostać uznane za bezskuteczne lub nieważne z tego tylko powodu, iż zostały dokonane ze szkodą dla ogółu wierzycieli. Przy czym, poszczególne państwa mogą ograniczyć stosowanie regulacji do przypadków, w których plan restrukturyzacji został zatwierdzony przez organ sądowy lub administracyjny, a także mają możliwość wyłączenia z regulacji transakcji dokonanych po tym, jak dłużnik stał się niewypłacalnym.

Jest to kolejna regulacja zawarta w dyrektywie, która ma zachęcać do ,,chwytania się kół ratunkowych’’ przez zagrożonych przedsiębiorców. Wydatkowanie środków na usługi ma doprowadzić do skutecznej restrukturyzacji przy jednoczesnym komforcie podmiotów doradczych, iż należne z tego tytułu na ich rzecz wynagrodzenie nie będzie w przyszłości uznane za podlegające w oparciu o nieważną lub bezskuteczną umowę.

Zobligowanie kadry kierowniczej do podjęcia odpowiednio wyważonych działań

W przypadku ryzyka niewypłacalności, kadra kierownicza przedsiębiorstwa została zobowiązana do uwzględnienia aspektów dotyczących:

  • interesów wierzycieli, udziałowców oraz innych zainteresowanych podmiotów;
  • podejmowania działań mających na celu uniknięcia niewypłacalności;
  • unikania działań wpływających negatywnie na rentowność przedsiębiorstwa.

Regulacja ta ma szansę odnieść zamierzony skutek, jeżeli polski ustawodawca w sposób należyty zapewni możliwości jej skutecznego egzekwowania od osób zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika (przede wszystkim poprzez wprowadzenie stosownych sankcji za jej nieprzestrzeganie).

Dostęp do umorzenia długów

Ustawodawcy krajowi muszą zapewnić niewypłacalnym przedsiębiorcom dostęp do co najmniej jednego postępowania, które może prowadzić do całkowitego umorzenia długów. Co ważne, w przypadku gdy niewypłacalni przedsiębiorcy działali względem wierzycieli w złej wierze, państwa członkowskie są uprawnione do wprowadzenia ograniczeń lub całkowitego odmówienia dostępu do uczestnictwa w postępowaniach prowadzących do umorzenia zadłużenia.

W Polsce w chwili obecnej powyższe postulaty realizowane są przede wszystkim w ramach regulacji upadłościowej, a rolę rzeczonego postępowania pełni postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorców będących osobami fizycznymi.  Przedsiębiorca, po dokonaniu likwidacji majątku, ma możliwość złożenia wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli niezaspokojonych w toku postępowania oraz umorzenie postępowań niewykonanych w toku realizacji planu spłaty. Dostęp do możliwości umorzenia zadłużenia jest obwarowany ograniczeniami o powyżej wspomnianym charakterze.

Warto tutaj zasygnalizować, iż podobnie jak ma to już miejsce w polskim prawodawstwie, nie wszystkie zobowiązania mogą zostać umorzone w toku postępowania (do nieumarzalnych zobowiązań dyrektywa zalicza m.in. zobowiązania alimentacyjne; długi wynikające z sankcji karnych czy też długi wynikające z odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych – deliktów).

Okresy wymagane dla uzyskania umorzenia długów

Ustawodawca unijny oczekuje, iż termin po którym winno dojść do umorzenia zobowiązań przedsiębiorców powinien wynosić zasadniczo 3 lata. Okres ten będzie liczony od podjęcia przez sąd decyzji w przedmiocie zatwierdzenia planu spłaty wierzycieli.

Jednocześnie wskazany termin (jak ma to miejsce już w obecnie obowiązującej regulacji upadłościowej) nie będzie miał charakteru bezwzględnego, gdyż krajowi prawodawcy zostali upoważnienie do wydłużenia terminu 3 – letniego w przypadku gdy dłużnik działał względem wierzycieli lub innych zainteresowanych podmiotów nieuczciwie lub w złej wierze – w chwili zaciągania zobowiązań, podczas trwania postępowania lub podczas spłacania długów.

Równie istotnym jest, iż dyrektywa przewiduje aby orzeczony wobec dłużnika zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, w przypadku gdy przyczyną jego nałożenia jest niewypłacalność przedsiębiorcy – przestawał obowiązywać najpóźniej z końcem okresu wymaganego dla uzyskania umorzenia zobowiązań.

Na zakończenie cyklu poświęconego dyrektywie drugiej szansy i zmianom, które z niej wynikają, warto spostrzec, iż podstawowy termin implementacji dyrektywy upłynął 17 lipca bieżącego roku, jednakże państwa członkowskie mogą skorzystać z możliwości wydłużenia wskazanego terminu o maksymalnie jeden rok.

 

 

 

 

 

Dyrektywa drugiej szansy – cz. II

Jakie są dalsze skutki wynikające z obowiązku wdrożenia w życie tzw. dyrektywy drugiej szansy, która to statuować ma jednolite ramy dla postępowań restrukturyzacyjnych w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej.

Niniejszy artykuł jest kontynuacją materiału wprowadzającego w problematykę dyrektywy w sprawie ram restrukturyzacji podjętej w roku 2019 pomiędzy Parlamentem Europejskim, a Radą UE.

 

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli zestawienie kolejnych regulacji do wdrożenia

1. Zawieszenie obowiązku dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w okresie wstrzymania czynności egzekucyjnych

Państwa członkowskie mogą odstąpić od rzeczonej regulacji w przypadkach, gdy dłużnik utracił uprzednio zdolność do spłaty swoich długów w terminie wymagalności. W takim przypadku ostatecznie o stosowaniu tej regulacji decydować będzie sąd, kierując się interesem wierzycieli. Sąd winien rozpatrzyć rzeczoną kwestię   w  szczególności w kontekście tego czy prowadzenie postępowania upadłościowego byłoby dla wierzycieli mniej korzystne, aniżeli prowadzenie restrukturyzacji dłużnika.

Wskazać tutaj należy iż obowiązek ten zgodnie z obecnie obowiązującym ustawodawstwem, który zaktualizowałby się w okresie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, zostaje zawieszony/nie rozpoczyna się w przypadku gdy niewypłacalność podmiotu zaistniała wskutek pandemii COVID – 19.

2. Uniemożliwienie wierzycielom wstrzymania się z wykonywaniem, rozwiązywania lub przyspieszenia wykonywania, a także w jakikolwiek inny sposób dokonywania zmian ze szkodą dla dłużnika z powodu braku spłaty wierzytelności na rzecz wierzycieli w odniesieniu do podstawowych umów wzajemnych (np. umowy dzierżawy; umowy sprzedaży), względem długów powstałych przed wstrzymaniem indywidualnych czynności egzekucyjnych wobec dłużnika.

W myśl opisywanej regulacji za podstawowe umowy wzajemne poczytuje się z kolei umowy niezbędne do kontynuowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa dłużnika. Co istotne, Państwa członkowskie mogą rozszerzyć rzeczoną regulację także na umowy    o charakterze innym niż podstawowe (w prezentowanym powyżej rozumieniu). Zauważyć wypada, iż regulacja może mieć kluczowe znaczenia dla przetrwania zagrożonych przedsiębiorców, których kontrahenci skłonni są do wykonywania ,,nerwowych ruchów’’ w przypadku powzięcia informacji o ewentualnych problemach finansowych swoich kontrahentów.

3. Uniemożliwienie wierzycielom wstrzymania się z wykonywaniem, rozwiązywania lub przyspieszenia wykonywania, a także w jakikolwiek inny sposób dokonywania zmian ze szkodą dla dłużnika – w odniesieniu do umów wzajemnych, na mocy klauzuli umownej w przypadku zaistnienia jednego z powyższych zdarzeń:

  • wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego (restrukturyzacji zapobiegawczej);
  • wystąpienia w wnioskiem o wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych;
  • wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego;
  • przyznania przez właściwy organ wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych.

Regulacja także winna się przyczynić do trwałości stosunków obligacyjnych w obliczu zagrożenia płynności finansowej jednej ze stron kontraktu (przy czym już częściowo jest ona zawarta w przepisach ustawy prawo upadłościowe).

4. Udostępnianie przez państwa członkowskie kompleksowej „check-listy” dotyczącej treści planów restrukturyzacyjnych, dostosowanej do potrzeb małych i średnich przedsiębiorców. Check-lista powinna zawierać praktyczne wskazówki dotyczące opracowania planów restrukturyzacji.

5. Wprowadzenie odpowiednich środków mających na celu, w ramach procesu tworzenia grup wierzycieli w toku postępowania restrukturyzacyjnego, ochronę wierzycieli wymagających szczególnego traktowania, tak jak m.in. mali dostawcy kooperujący z przedsiębiorcą.

6. Brak zawieszenia skutków prawnych wynikających z rozwiązań przyjętych w treści planu restrukturyzacji w przypadku, gdy wniesione zostało odwołanie od decyzji zatwierdzającej plan restrukturyzacji – w ramach odstępstwa od tej zasady państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż sądy mogą zawiesić wykonanie planu w całości lub w części, gdy jest to konieczne oraz niezbędne dla zabezpieczenie interesów strony (założyć wypada, iż chodzi w tym zakresie o interesy wierzyciela).

7. Zapewnienie należytej ochrony nowego finansowania oraz finansowania przejściowego udzielanego przez wierzycieli w związku z postępowaniami restrukturyzacyjnymi – ochrona winna się sprowadzać co najmniej do braku możliwości uznania finansowania za bezskuteczne, nieważne lub niepodlegające wykonaniu.

W szczególności państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż w związku z późniejszym postępowaniem upadłościowym otwartym wobec dłużnika, podmioty udzielające finansowania będą uprawnione do otrzymania wierzytelności z pierwszeństwem, względem innych wierzycieli. Regulacja ta niewątpliwie może zachęcić wierzycieli do udzielenia wsparcia finansowego na rzecz dłużnika, bez obaw o kwestionowanie skuteczności tejże czynności w toku ewentualnego, późniejszego postępowania upadłościowego dłużnika.

 

Na koniec warto podkreślić, iż wspomniane powyżej regulacje nie wyczerpują wszystkich istotnych kwestii wartych zasygnalizowania w związku z rozwiązaniami modelowymi wskazanymi w ramach dyrektywy drugiej szansy, wobec czego już w tym miejscu zapraszam do przyszłej lektury III części artykułu (zakładam, iż ostatniej).

Dyrektywa drugiej szansy – cz. 1

Uzgodniona w roku 2019 pomiędzy Parlamentem Europejskim, a Radą UE dyrektywa w sprawie ram restrukturyzacji zmierzać ma do ujednolicenia przepisów o upadłości i restrukturyzacji w krajach Unii. Nadrzędnym celem aktu jest ,,zbliżenie’’ do siebie porządku prawnego poszczególnych Państw członków UE, pozostawiając im jednak zarazem istotny luz decyzyjny w zakresie wprowadzenia w życie rekomendowanych w dyrektywie rozwiązań.

 

Już na wstępie zaznaczyć należy iż, aktualnie obowiązujące na terenie Polski ustawy – Prawo upadłościowe oraz Prawo restrukturyzacyjne, w znacznej mierze zawierają w sobie rozwiązania proponowane przez rzeczoną dyrektywę, co nie zmienia faktu, iż w stosownym zakresie będą musiały zostać do niej dopasowane przez krajowego ustawodawcę.

Jakie zatem istotne nowości niesie ze sobą dyrektywa określana powszechnie jako ,,dyrektywa drugiej szansy’’ ?

Mechanizmy wczesnego ostrzegania, a więc lepiej zapobiegać niż leczyć

Dyrektywa kładzie nacisk na konieczność zapewnienia przez państwa członkowskie dostępu dla dłużników do narzędzi tzw. wczesnego ostrzegania, które pozwolą wykryć okoliczności mogące zwiastować prawdopodobieństwo niewypłacalności lub zagrożenia nią. Dyrektywa wprost wskazuje, iż narzędzia te mogą obejmować m.in. usługi doradcze świadczone przez organizacje publiczne lub prywatne czy też specjalne zachęty dla podmiotów posiadających informacje dotyczące dłużnika (księgowi; organy podatkowe) – w zamian za przekazywanie dłużnikowi informacji dot. niekorzystnych zmian odnośnie jego sytuacji majątkowej.

Nadto państwa członkowskie zostały zobowiązane do tego, aby dłużnicy i przedstawiciele ich pracowników mieli dostęp do stosownych i aktualnych informacji dotyczących narzędzi wczesnego ostrzegania oraz stosownych postępowań dotyczących restrukturyzacji.

Co istotne, omawiana regulacja kładzie nacisk na to, aby informacje dot. w/w narzędzi wczesnego ostrzegania były dostępne online, jak również aby były przedstawione w sposób przyjazny dla ich potencjalnego użytkownika – co ma niebagatelne znaczenie.

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli zestawienie regulacji do wdrożenia

Dyrektywa wprowadza pewien minimalny standard (jednak, co zostało wskazane już powyżej, z możliwością zastosowania przez członków UE odstępstw) dotyczący procedur restrukturyzacyjnych.

Ramy rzeczone obejmują swoim zakresem przede wszystkim następujące uregulowania:

1. Dostępność stosowania procedur restrukturyzacyjnych na wniosek dłużnika, przy czym państwa zobowiązane do implementowania dyrektywy mogą ustanowić możliwość wszczęcia postepowań na wniosek wierzycieli i przedstawicieli pracowników, jednak z zastrzeżeniem wymogu uzyskania zgody dłużnika (który to wymóg uzyskania zgody Państwa członkowskie mogą ograniczyć do dłużników będących mikro, małymi lub średnimi przedsiębiorcami).

2. Pozostawienie całkowitego, lub co najmniej częściowego zarządu dłużnika nad przedsiębiorstwem.

3. Możliwość wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych podejmowanych przeciwko dłużnikowi, celem umożliwienie negocjacji planu restrukturyzacji dłużnika, przy czym:

  • państwa członkowskie mogą przewidzieć, że nie będzie możliwym wstrzymanie egzekucji w przypadku gdy nie jest ono konieczne lub w przypadku gdy nie będzie to służyło osiągnięciu celu jakim są negocjacje planu restrukturyzacyjnego;
  • wstrzymanie egzekucji winno dotyczyć wszystkich rodzajów roszczeń, w tym zabezpieczonych oraz uprzywilejowanych (co stanowi istotne novum na kanwie dotychczasowego stanu prawnego);
  • państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż niektóre roszczenia lub kategorie roszczeń będą wyłączone z zakresu wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych (w szczególności gdy jest mało prawdopodobne aby egzekucja tychże roszczeń zagroziła restrukturyzacji lub też wierzyciele tychże roszczeń zostaliby pokrzywdzeni wskutek wstrzymania czynności egzekucyjnych);
  • zasadniczy okres wstrzymania egzekucji wynosił będzie 4 miesiące, przy czym państwa członkowskie mogą zezwolić organom administracyjnym lub sądowym na przedłużenie tego okresu w należycie uzasadnionych przypadkach (np. gdy poczyniono odpowiednie postępy w negocjacjach dotyczących planu restrukturyzacji) na dalszy okres, z zastrzeżeniem, że wstrzymanie czynności egzekucyjnych nie może przekroczyć łącznie okresu 12 miesięcy;
  • państwa członkowskie są zobligowane do zapewnienia możliwości uchylenia wstrzymania czynności egzekucyjnych w przypadku gdy m.in. wstrzymanie czynności nie spełnia już celu w postaci wsparcia negocjacji dot. planu restrukturyzacji lub też na wniosek dłużnika, albo w przypadku gdy wstrzymanie czynności mogłoby skutkować niewypłacalnością wierzyciela.

Oczywiście powyższe wyliczenie nie ma charakteru zupełnego. Dalsze, istotne regulacje zawarte w ,,dyrektywie drugiej szansy’’ zostaną zaprezentowane w ramach kolejnej części artykułu.

Warto także wskazać, iż co do zasady dyspozycjom dyrektywy nie będą podlegać dłużnicy będący osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej (konsumenci), przy czym państwa członkowskie mogą jednak rozszerzyć zakres stosowania postępowań prowadzących do umorzenia długów na konsumentów – co de facto już ma miejsce w polskim prawie w związku z istniejącą regulacją dotyczącą tzw. upadłości konsumenckiej.

 

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne-czy wierzyciele jednak głosu nie mają?

Niewątpliwie jednymi z największych niedogodności dla wierzycieli, których dłużnicy decydują się na otwarcie rzeczonego postępowania są brak możliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji oraz brak perspektywy otrzymania należności wynikających z wierzytelności objętych postępowaniem.

CZY WIERZYCIELE FAKTYCZNIE POZOSTAJĄ POZBAWIENI ORĘŻA UMOŻLIWIAJĄCEGO DOCHODZENIE IM SWOICH PRAW ?

1. Uchylenie skutków dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania na wniosek wierzyciela

Zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19wierzyciel może wnioskować o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania, jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli. W tym zakresie warto wskazać, iż trudno uznać, aby za pokrzywdzenie wierzycieli poczytywać sam fakt, iż nie uzyskają oni pełnej spłaty swojej wierzytelności w przypadku zawarcia układu (który to układ może doprowadzić do częściowej redukcji wierzytelności lub też jej ratalnej spłaty).

Natomiast, jak niewątpliwie słusznie wskazuje się w literaturze przedmiotu, za pokrzywdzenie wierzycieli może być poczytywane m.in. otwieranie kolejno postępowań restrukturyzacyjnych, w odniesieniu do których dłużnik z góry wie, że nie rokują one szans powodzenia, a wskutek których dojdzie do uniemożliwienia przez wierzycieli realizacji praw z przysługujących im wierzytelności i prowadzenia egzekucji. Podobnie za prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli może zostać poczytana sytuacja, gdy ogłoszenia o otwarciu postępowania dokonuje dłużnik, względem którego nie zachodzą przesłanki do jego prowadzenia t.j. dłużnik, który nie jest niewypłacalny, ani zagrożony niewypłacalnością, a motywacją dla otwarcia postępowania jest np. wyłącznie wola odroczenia terminu spełnienia świadczeń na rzecz wierzycieli.[1]

O uchyleniu skutków obwieszczenia dokonuje się zarazem ogłoszenia w MSiG.

2. Odpowiedzialność odszkodowawcza za dokonanie w złej wierze obwieszczenia o otwarciu postępowania

Równie istotnym jest fakt, że art. 24 przedmiotowej ustawy statuuje podstawę prawną odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika, który dokonał obwieszczenia o otwarciu postepowania w złej wierze.

Najbardziej jaskrawym przejawem złej wiary dłużnika jest wspomniana powyżej okoliczność, gdy pomimo istnienia świadomości dłużnika, że brak jest podstaw do prowadzenia względem niego postępowania, dokonuje on jego otwarcia i jednocześnie dąży w ramach postępowania do osiągniecia innego skutki niż dokonanie restrukturyzacji jego zobowiązań. [2]

Za szkodę poniesioną przez wierzyciela w takim przypadku można poczytać m.in. koszty związane z koniecznością posiłkowania się przez wierzyciela obcymi kapitałami (pożyczka; kredyt), która to konieczność wynika z braku możliwości uzyskania bieżących spłaty od dłużnika wskutek otwarcia przedmiotowego postępowania.

Jak więc widać, wierzyciele nie pozostają całkowicie bezbronni w przypadku otwarcia przez ich dłużnika uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w złej wierze lub też gdy prowadzi ono do ich pokrzywdzenia. Przy czym udowodnienie tychże okoliczności niejednokrotnie będzie wymagać istotnej inicjatywy po stronie wierzycieli, który to jednak trud może się opłacić i w konsekwencji umożliwić wyegzekwowanie od dłużnika pełnej kwoty swojej wierzytelności lub też uzyskanie stosownego odszkodowania.

 

[1] Tak też: Patryk Filipiak; Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Komentarz.; wyd. el. SIP Lex 2020.

[2] Tak też: P. Filipak; Uproszczone …; wyd. el. SIP Lex 2020.